Drukuj Poleć znajomemu Tagi 4
pomniejsz czcionkę powiększ czcionkę

Pałac Potockich w Radzyniu Podlaskim

Pałac Potockich w Radzyniu Podlaskim

Walory artystyczne założenia pałacowo-parkowego w Radzyniu pozwalają zaliczyć rezydencję do założeń tej miary co pałac Branickich w Białymstoku, królewski Wilanów, drezdeński Zwinger czy poczdamski Sanssouci. Zachowana do dziś bryła pałacu składa się z korpusu głównego i dwóch równoległych względem siebie skrzydeł z bramami na osi, które obejmują dziedziniec od wschodu i od zachodu. Od południa dziedziniec zamyka mur oporowy z bramą wjazdową otwierającą się na groblę wiodącą pomiędzy czterema stawami (pierwotnie dwoma wydłużonymi).

Taki typ założenia określany jest jako entre cour et jardin. W takim układzie główny budynek pałacu położony jest pomiędzy dziedzińcem a ogrodem rozciągającym się za głównym korpusem pałacu. Oprócz architekta Jakuba Fontany, przy rozbudowie rezydencji (1750-1761) zatrudnieni byli: Jan Chryzostom Redler – rzeźbiarz, Michał Dollinger – twórca schodów i balustrady, Józef Lappen – sztukator, oraz Bogumił Plersch – malarz plafonów, supraport i wnętrz pałacowych. Ogród zakładał warszawski ogrodnik Dawid Knackfus.

Położona we wschodniej części ogrodu oranżeria została wybudowana ok. 1756 r. wg projektu Jakuba Fontany i ozdobiona rzeźbami Jana Chryzostoma Redlera. Architekt w projekcie oranżerii nawiązał do sztuki saskiej i francuskiej. Obiekt uchodzi za perłę rokoka w Polsce. Oranżeria jest skierowana fasadą na południe. Nad ryzalitem środkowym umieszczona jest wspaniała grupa rzeźbiarska przedstawiająca Rydwan Apollina. Obecnie w oranżerii mieści się kino i Radzyński Ośrodek Kultury i Rekreacji. W piwnicach od 1996 r. działa Galeria „Oranżeria”, w której organizowane są czasowe wystawy.

Dekoracja rzeźbiarska zespołu pałacowo-parkowego to dzieło rzeźbiarza Jana Chryzostoma Redlera (ok. 1700-1780). Po czterdziestu latach działalności w Polsce, Redler pozostawił po sobie wielką liczbę dzieł, głównie kamiennych. Początkowo pracował dla rodziny Czartoryskich, m.in. w rezydencji puławskiej. Dla Czartoryskich zdobił także ogród pałacowy w Wilanowie. Jego najważniejszym chlebodawcą pozostawał hetman Jan Klemens Branicki, który zatrudniał go w swoich dwóch głównych rezydencjach – w Warszawie oraz Białymstoku. 

Drugim co do znaczenia zleceniodawcą Redlera był niewątpliwie Eustachy Potocki, którego radzyńską rezydencję ozdobiły ok. 1752-63 r. dziesiątki figur i ozdób: personifikacji, bóstw, herosów, puttów, wazonów, panopliów, motywów heraldycznych i ornamentalnych, wykonanych w warszawskim atelier artysty. Obecnie, dekoracja radzyńska pozostaje największym zachowanym zespołem rzeźby Jana Chryzostoma Redlera. Program rzeźbiarski pałacu podporządkowany był idei ukazania rycerskiej siedziby generała artylerii litewskiej jako gniazda cnót, zwłaszcza męstwa i odwagi.

Pałacowe wieże wieńczą zwrócone ku sobie godła Eustachego Potockiego (Pilawa–krzyż podtrzymywany przez putto) oraz jego żony Marianny z Kątskich (Brochwicz–jeleń). Przy bramach znajdują się cztery rzeźby ukazujące prace Herkulesa: walkę z bykiem i lwem (w skrzydle wschodnim) oraz Cerberem i smokiem (w skrzydle zachodnim). Radzyńskie Herkulesy odnosiły się ogólnie do walki z wrogiem. Takie przesłanie wzmacniały umieszczone na obu bramach, powyżej przedstawień herosów, panoplia (dekoracje złożone z elementów broni białej i uzbrojenia). Podobne znaczenie jak Herkulesy miała też oranżeria, gdyż owoce cytrusowe utożsamiano ze złotym jabłkami Hesperyd. Zdobycie tych mitycznych owoców było kolejną z prac herosa. Oranżerię i posągi Herkulesów często wznoszono razem w tej samej rezydencji, tak było również w Radzyniu. Do wątku heroicznego nawiązują też postacie jeńców-niewolników, umieszczone pod kartuszami herbowymi Eustachego i Marianny, po bokach środkowego ryzalitu fasady od strony dziedzińca. Do naszych czasów zachował się jedynie Kozak z długimi wąsami i osełedcem na ogolonej czaszce. Druga z figur przedstawiała Turka. Postacie jeńców symbolizowały zewnętrzne i wewnętrzne zagrożenia, z jakimi musieli się borykać przodkowie właścicieli pałacu. Wątek gloryfikacji przodków był kontynuowany we wnętrzach. W czasach Eustachego i Marianny Potockich znajdowała się tu galeria portretowa przodków obojga małżonków (obecnie w Muzeum Pałac w Wilanowie) oraz wizerunki królów polskich (obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie). Nad środkowymi ryzalitami skrzydeł bocznych obejmujących dziedziniec paradny umieszczono: konia skaczącego przez przeszkodę oraz jelenia w sieci otoczonego przez psy. Informowały one o charakterze pomieszczeń: nad stajnią znajdował się koń, a nad psiarnią – jeleń. Na bramie zachodniej radzyńskiego pałacu znajdują się przedstawienia alegoryczne – Architektura Wojskowa (kobieta trzymająca opartą o starą, okrągłą basztę tablicę z planem pięciobocznej, bastionowej budowli) oraz Architektura Cywilna (kobieta opierająca się o fragment kolumny, na której znajduje się plan pałacu). Informowały one wjeżdżających, iż wkraczają do siedziby piękna, świątyni architektury i sztuki. Głównym elementem elewacji ogrodowej jest ryzalit środkowy zwieńczony półkolistym frontonem wypełnionym płaskorzeźbą przedstawiającą Zefiryna i Florę.

Strona internetowa poświęcona Pałacowi Potockich.

Plac Kościoła Św. Trójcy i Pałac Potockich w RadzyniuPodl. nocą 2009,  fot. T. Młynarczyk
inscenizacja bitwy o Pałac Potockich, 2009 r., Fot. B. Sozoniuk
inscenizacja bitwy o Pałac Potockich, 2009 r., Fot. B. Sozoniuk
inscenizacja bitwy o Pałac Potockich, 2009 r., Fot. B. Sozoniuk
Pałac Potockich w jesiennej szacie, 2006,  fot. T. Młynarczyk
Pałac Potockich, Fot. H. Czarnocki
Park w Radzyniu Podlaskim, jesień 2006, fot. T. Młynarczyk
Park z widokiem na Pałac Potockich, 2009,  fot. T. Młynarczyk
Stawy przy Pałacu Potockich, Radzyń Podl. 2009,  fot. T. Młynarczyk-min
Deklaracja dostępności   |   Aktualności   |   Kontakt-KULTURA   |   Publikacje   |   Sery z Radzynia Podlaskiego   |   Do pobrania   |   Nota prawna   |   Regulamin
facebook